کرن ایکتروس نوزاد – زردی در نوزادان (Kernicterus) چیست؟

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

زردی بر مغز نوزادان |زردی در نوزادان | کرن ایکتروس نوزاد (Kernicterus) چیست؟

کرن ایکتروس نوزاد ( زردی نوزادان ) یک آسیب مغزی نادر اما جدی است. این عارضه در اثر بالا بودن میزان بیلی روبین در خون اتفاق می‌افتد.این بیماری به دلیل افزایش بیلی روبین در خون ایجاد می‌شود. بیلی روبین ماده‌ای است که پس از تجزیه گلبول‌های قرمز در کبد تولید می‌شود و لازم است که دفع شود.

باقی ماندن این ماده در خون موجب بیماری زردی نوزاد می‌شود. بدن نوزادان قادر به دفع این ماده نیست. به همین دلیل زردی در نوزادان بسیار شایع است و حدود ۶۰ درصد از کودکان در ابتدای زندگی خود دچار زردی هستند.

اما کرن ایکتروس عارضه‌ای حادتر و کمیاب‌تر از زردی نوزادان است و به دلیل زیادی بیش از حد بیلی روبین ایجاد می‌شود. این عارضه باعث آسیب‌های مغزی جدی‌تری می‌شود و باید خیلی سریع با کاهش بیلی روبین موجود در خون درمان شود.از آن‌جایی که درمان سریع کرن ایکتروس نوزادی ( زردی نوزادان ) بسیار اهمیت دارد، شناختن علائم اولیه و تشخیص آن نیز بسیار مهم است. البته مشورت با دکتر کرن ایکتروس ( زردی نوزادان ) را نباید فراموش کنید.

بیلی‌روبین چیست؟

هنگامی‌که گلبول‌های قرمز خون شکسته می‌شوند، بدن بیلی‌روبین تولید می‌کند و بیلی‌روبین در جریان خون آزاد شود، توسط کبد جذب می‌شود، انحلال‌پذیر می‌شود و سپس با نمک صفرا دفع می‌شود. سپس بیلی‌روبین توسط باکتری‌های روده تجزیه می‌شود. پس‌ازآن، از طریق مدفوع دفع می‌شود و یا به کلیه‌ها منتقل و از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود.

اندام نوزادان ممکن است به‌اندازه کافی برای فرآوری بیلی‌روبین، به‌خصوص در چند ساعت و چند روز اول زندگی، رشد نکرده باشد. همین امر می‌تواند منجر به زردی شود. سطح بالای بیلی‌روبین خون، به‌غیر از مرحله نوزادی، اغلب نشانه‌ای از بیماری یا آسیب کبدی است، زیرا وظیفه اصلی این ارگان پاک‌سازی بیلی‌روبین از خون است.

علائم اولیه کرنیکتروس نوزاد در اثر زردی شدید

نشانه‌های بیماری زردی در نوزادان در روزهای اولیه تولد قابل مشاهده است. زرد شدن پوست و سفیدی چشم کودکان نشانه‌های بیماری زردی هستند. همان‌طور که گفته شد کرن ایکتروس حادتر از زردی در نوزادان است و علائم آن نیز شدیدتر هستند. در صورتی که علائم زیر در نوزادان مشاهده شد بهتر است این موضوع با متخصص مغز و اعصاب در میان گذاشته شود.

 از نشانه های شایع در زردی نوزادان عبارت‌اند از:

• زردی یا نارنجی بودن چهره، صلبیه (سفیدی) چشم‌ها و لثه‌ها
• خوابیدن یا بیدارشدن نسبتاً سخت
• کاهش تولید ادرار یا ادرار تیره‌
• مشکل در تغذیه با شیر مادر، ایجاد اخلال در گرفتن بطری شیر یا غذاخوردن
• نق‌نق خفیف و به‌سختی آرام شدن

کودکان مبتلا به زردی خفیف تا متوسط به طور معمول به‌ غیر از زردی چشمان و پوست هیچ نشانۀ دیگری ندارند.در زردی نوزادان شدید، تغییر رنگی که در مرحله خفیف بر چهره، سفیدی چشم و لثه‌ها تأثیر می‌گذاشت به سایر قسمت‌های بدن پیشرفت نموده و به سمت پایین یعنی قفسه سینه، شکم، پاها و بازوان می‌رود.

نشانه های شایع زردی نوزادان شدید و کرن‌ ایکتروس عبارت‌اند از:

• سفتی، شلی یا سستی بدن
• گریه بلند و مداوم
• حرکات عجیب‌وغریب و یا ناهماهنگ چشم
• خم شدن بدن مانند کمان، سر و گردن و پاشنه‌های پا به سمت عقب و مابقی بدن به سمت جلو
• تشنج
• برجستگی بخش بالا و نرم سر نوزاد

علت ایجاد کرن ایکتروس – زردی نوزادان چیست؟

کرن ایکتروس در اثر زردی شدیدی ایجاد می شود که درمان نشده است. زردی یک مشکل شایع در نوزادان است. به دلیل این که کبد نوزاد با سرعت کافی نمی تواند بیلی روبین را تجزیه کند، در نتیجه بیلی روبین در جریان خون نوزاد زیاد می شود.

دو نوع بیلی روبین در بدن وجود دارد:

• بیلی روبین غیرمستقیم: این نوع بیلی روبین از راه جریان خون به کبد می رسد. محلول در آب نیست و در بافت های بدن جمع می شود.
• بیلی روبین مستقیم: این نوع بیلی روبین از بیلی روبین غیرمستقیم در کبد تولید می شود. بیلی روبین مستقیم محلول در آب است. بنابراین از طریق روده ها از بدن خارج می شود.

اگر بیلی روبین غیرمستقیم در کبد تبدیل نشود، در بدن کودک انباشته خواهد شد. هنگامی که سطح بیلی روبین غیرمستقیم بسیار بالا باشد می تواند از جریان خون خارج شده و به بافت مغز برسد. بیلی روبین غیرمستقیم در صورت تجمع می تواند به کرن ایکتروس تبدیل شود. بیلی روبین مستقیم نمی تواند از جریان خون خارج شده و به مغز برسد و معمولا از بدن خارج می شود.

بنابراین بیلی روبین مستقیم باعث ایجاد کرن ایکتروس نخواهد شد.دلایل بالقوه متعددی برای تجمع بیلی روبین غیرمستقیم وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است:

بیماری Rh یا ناسازگاری ABO

گاهی اوقات گروه خونی نوزاد و مادر با هم سازگار نیستند. اگر مادری Rh منفی داشته باشند، یعنی گلبول های قرمز خون او فاقد نوع خاصی از پروتئین است. این احتمال وجود دارد که نوزاد او دارای فاکتور Rh متفاوتی نسبت به او باشد. اگر نوزاد او Rh مثبت باشد، به این معنی است که آن پروتئین روی گلبول های قرمز خون جنین وجود دارد. این شرایط با عنوان ناسازگاری Rh شناخته می شود.

در ناسازگاری Rh، برخی از سلول های قرمز خون جنین ممکن است از جفت عبور کرده و وارد جریان خون مادر شود. سیستم ایمنی بدن مادر این سلول ها را به عنوان سلول های بیگانه می شناسد. این باعث می شود پروتئین هایی به نام آنتی بادی به سلول های قرمز خون کودک حمله کند. آنتی بادی های مادر از طریق جفت وارد بدن کودک شده و گلبول های قرمز کودک را از بین می برد.

با از بین رفتن گلبول های قرمز خون، سطح بیلی روبین در بدن کودک بالا می رود. پس از این که کودک به دنیا می آید، بیلی روبین در جریان خون و مغز جمع می شود. امروزه بیماری Rh نادر است، زیرا مادران در دوران بارداری درمان خواهند شد.

مورد مشابه که شدت آن کم تر است، زمانی خواهد بود که مادر گروه خونی O دارد و کودک گروه خونی متفاوتی دارد . ناسازگاری ABO  تا اندازه ای شایع است. هر چند این کودکان در خطر بالای ابتلا به کرن ایکتروس هستند، همچنان با بررسی های مناسب و درمان زودهنگام قابل درمان است.

سندرم کلیگر نجار

 ممکن است آنزیم‌های مورد نیاز برای تجزیه بیلی روبین در بدن کودک موجود نباشد و در نتیجه میزان بیلی روبین خون افزایش پیدا می‌کند. این مشکل ارثی است.

استفاده از سولفاداروها

داروهایی خاص (مخصوصا آنتی بیوتیک ها) با کرن ایکتروس مرتبط است. سولفونامیدها که به سولفا داروها نیز معروف است، گروهی از آنتی بیوتیک ها هستند که باکتری ها را از بین می برند. یکی از آنتی بیوتیک های رایج سولفونامید ترکیبی از سولفامتوکسازول با تری متوپریم (SMX-TMP) برای درمان عفونت های باکتریایی است. مطالعات نگرانی هایی را مطرح کرده اند که سولفونامیدها ممکن است خطر ابتلا به کرن ایکتروس را افزایش دهد.

به طور طبیعی بیلی روبین غیرمستقیم همراه با پروتئین آلبومین از طریق جریان خون به کبد می رسد. در کبد به بیلی روبین مستقیم تبدیل می شود تا بتواند از بدن خارج شود. سولفونامیدها ممکن است بیلی روبین را از آلبومین جدا کند. این امر باعث افزایش سطح بیلی روبین خون می شود. بیلی روبین رها می تواند به مغز منتقل شده و باعث ایجاد کرن ایکتروس شود.

خطر ابتلا به کرنیکتروس – زردی نوزادان کدام نوزادان را تهدید می‌کند؟

در موارد ارثی اگر خواهر یا برادر نوزاد دچار زردی نوزادی یا کرن ایکتروس بوده‌اند، ممکن است خطر این بیماری نوزاد را تهدید کند. سایر موارد قابل توجه شامل موارد زیر است:

• کودکان نارس: اگر کودک قبل از هفته ۳۷ به دنیا بیاید، کبد او به اندازه کافی رشد نکرده است و نمی‌تواند عملکرد موثر برای تجزیه بیلی روبین داشته باشد.
• کودکان کم اشتها: بیلی روبین از طریق مدفوع دفع می‌شود. در صورتی که کودک غذای کافی نخورد، دفع بیلی روبین با مشکل مواجه می‌شود.
• کودکان مادرانی با گروه خونی O یا Rh منفی: وجود این موارد در خون مادر موجب می‌شود کودکان با سطح بالای بیلی روبین در خون متولد شوند.

عوامل خطرزا

اگرچه زردی نوزادان به صورت خفیف بسیار رایج است، اما برخی از عوامل افزایش خطر ابتلا به زردی و کرن‌ایکتروس را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهند. عوامل خطرزای کرن‌ایکتروس عبارت‌اند از:

• مادر و کودکی که گروه خونی مشترک ندارند
• عدم وجود گلوکز ۶-فسفات دهیدروژناز ، آنزیمی که به سلول‌های قرمز خون کمک می‌کند تا به‌درستی کار کنند
• وزن کم هنگام تولد
• تولد زودرس
• سپسیس
• مننژیت
• رنگ تیره پوست، طوری که زردی پوست قابل‌تشخیص نیست
• مشکل تغذیه یا اشتهای ضعیف
• کبودی
• سابقه خانوادگی زردی
• کبودی یا آسیب ناشی از زایمان مشکل

اگرچه بسیاری از این شرایط می‌تواند خطر ابتلا به زردی شدید نوزاد را افزایش دهد، درمان سریع بیلی‌روبین بالا اغلب همیشه می‌تواند از بروز زردی یا کرن‌ایکتروس جلوگیری کند.

چرا نوزادی که زردی دارد را باید زیاد شیر مصرف کند؟

افزایش میزان شیردادن به نوزاد به کاهش بیلی روبین خون او کمک می کند. زیرا بیلی روبین از طریق مدفوع از بدن خارج می شود. هر چه نوزاد بیش تر شیر بخورد، مدفوع بیش تری خواهد داشت و در نتیجه بیلی روبین از بدن او خارج می شود.

آیا زردی در بزرگ‌سالان و کودکان متفاوت است؟

کرن ایکتروس در بزرگسالان بسیار نادر است. شرایطی که باعث این عارضه می شود، اغلب بر کودکان تاثیر می گذارد. ممکن است بزرگسالان دچار بالا بودن میزان بیلی روبین شوند اما تقریبا هرگز به کرن ایکتروس مبتلا نخواهند شد.

شرایطی که باعث بالا رفتن میزان بیلی روبین در بزرگسالان می شود شامل موارد زیر است:

• سندرم کلیگلر نجار: مشکلی ارثی است که تجزیه بیلی روبین را در بدن با مشکل مواجه می کند.
• سندرم دوبین جانسون: یک اختلال نادر و ارثی است که مانع از بین رفتن بیلی روبین در بدن می شود. این وضعیت باعث ایجاد کرن ایکتروس نخواهد شد.
• سندرم گیلبرت: در این شرایط کبد قادر به هضم صحیح بیلی روبین نیست.
• سندرم روتور: اختلالی ارثی است که باعث تولید بیلی روبین در خون می شود. این شرایط باعث ایجاد کرن ایکتروس نمی شود.

کرن‌ایکتروس معمولاً بیشتر نوزادان را شامل می‌شود زیرا سد مغزی-خونی آن‌ها به‌طور کامل رشد نکرده است.نوزادان نیز بیشتر مستعد ابتلا به زردی شدید و کرن‌ایکتروس هستند، زیرا کبد آن‌ها به‌طور کامل توسعه‌نیافته است و کمتر توانایی حذف بیلی‌روبین از خون را دارند.

تشخیص کرن ایکتروس در نوزاد – زردی نوزادان

تشخیص قطعی کرن ایکتروس نوزادان باید توسط پزشک یا دکتر مغز و اعصاب انجام شود.برای اندازه‌گیری زردی در نوزادان، پرستار یا پزشک در ابتدا یک نورسنج را روی پیشانی آن‌ها قرار می‌دهند. انجام این کار سبب می‌شود که بتوانند سطح بیلی‌روبین پوستی (TcB) را بخوانند. اگر سطح TcB بالا باشد، آزمایش خون می‌گیرند.

در نوزادان، پزشکان با انجام نمونه‌گیری خون از پاشنه پا، آزمایش خون بیلی‌روبین را انجام می‌دهند.این امر پزشک را قادر به خواندن سطح کل بیلی‌روبین خون (TSB) می‌سازد.در بیشتر بیمارستان‌ها، تست‌های سطح TcB نوزادان هر ۸ تا ۱۲ ساعت در ۴۸ ساعت اول زندگی، و حداقل یک‌بار دیگر در ۳ تا ۵ روزگی، معمول است.

اگرچه استاندارد میان بیمارستان‌ها و پزشکان متفاوت است، اما نوزادانی که سطح بیلی‌روبین خون آن‌ها بیش از ۸۵ میکرومول در لیتر باشد مبتلا به زردی تشخیص داده می‌شوند.۸۵ میکرومول در لیتر همان ۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.سطح بیلی‌روبین خون معمولاً در ۳ تا ۵ روزگی نوزاد در بیشترین مقدار خود قرار دارد. اگر زردی تشخیص داده شود، ممکن است درصورت نیاز هر چند ساعت یک‌بار برای بررسی وضعیت پیشرفت بیماری و تأثیر درمان انجام‌شده آزمایش خون گرفته شود.

عوارض ناشی از بیماری کرن ایکتروس

در صورتی که کرن ایکتروس به موقع تشخیص داده نشود و در نتیجه درمان آن به تعویق بیفتد، می‌تواند مشکلات زیادی را به وجود بیاورد. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فلج مغزی آتتوئید، نوعی اختلال حرکتی ناشی از آسیب مغزی
• اختلال در هماهنگی حرکات
• عدم تونوس ماهیچه
• گرفتگی ماهیچه
• کم شدن و از دست دادن شنوایی
• اختلال در حرکت چشم
• اختلال در حرف زدن
• ناتوانی ذهنی
• لکه دار شدن دندان‌های شیری

 چگونه میتوان از این عارضه پیشگیری کرد ؟

برای از بین بردن ریسک ابتلا به کرن ایکتروس در نوزادان راه قطعی وجود ندارد؛ اما با انجام چند کار ساده احتمال کرن ایکتروس تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.

راه اول بررسی فاکتور Rh خون پدر و مادر است. اگر Rh مادر منفی و پدر مثبت باشد، احتمال مثبت بودن Rh فرزند وجود دارد و ناسازگاری Rh مادر و فرزند به وجود می‌آید. با تزریق آمپول رگام یا ایمونوگلوبولین Rh در دوران بارداری به مادر، احتمال ابتلای کودک به زردی و ایکتروس کاهش پیدا می‌کند. راه دوم تغذیه سالم مادر و داشتن رژیم غذایی مناسب است. در دوران بارداری مادر باید از مصرف موادغذایی آسیب‌زننده به کبد اجتناب کند.

آیا می‌توان کرن‌ ایکتروس را درمان کرد؟

شیوۀ درمان زردی شدید ،بستگی به سن کودک و میزان بالا بودن سطح بیلی‌روبین دارد. کرن‌ایکتروس همواره در بیمارستان بلافاصله درمان می‌شود.بیشتر نوزادان مبتلا به زردی در سطوح نیازمند درمان، و تمام نوزادان مبتلا به کرن‌ایکتروس، با چشمانی پوشیده و بسته در دستگاه انکوباتور( incubator ) زیر نورهای ویژه قرار می‌گیرند.

کودک همچنین به میزان بیشتری نیاز به شیر مادر یا غذای فرمولی نوزاد دارد، غذای فرمولی نوزاد، غذایی است مایع که جانشین شیر مادر می‌شود. تغذیه وی اغلب باید هر ۲ ساعت یک‌بار انجام گیرد. در برخی موارد، لوله‌ای را داخل گلوی کودک قرار می‌دهند تا تغذیه به‌طور مستقیم انجام گیرد. مایعات آب رساننده نیز معمولاً به‌صورت وریدی تزریق می‌شوند.

برای موارد شدید زردی، و معمولاً همه موارد کرن‌ایکتروس، بلافاصله به بیمار خون تزریق می‌شود تا میزان بیلی‌روبین آزاد در خون کاهش یابد.هنگامی‌که کرن‌ایکتروس شیوع یابد، گزینه‌های درمانی خاص به نشانه ها بستگی دارد.

درمان‌های معمولی که برای عوارض کرن‌ایکتروس استفاده می‌شود عبارت‌اند از:

• فیزیوتراپی
• گفتاردرمانی
• بکارگیری مربی آموزشی و مشاوره یا تغییر
• کاشت حلزونی گوش در صورت کاهش شنوایی
• استفاده از شیوه‌ها یا دستگاه‌های ارتوپدی
• دارو برای مشکلات عضلانی یا حرکتی
• تزریق بوتاکس
• دارو برای اختلال بیش‌فعالی و کمبود توجه

سخن پایانی

هنگامی که علائم کرن ایکتروس ظاهر می شود، آسیب مغزی هم شروع شده است. درمان می تواند آسیب را متوقف کند اما نمی تواند آن آسیب را بازگرداند. به این دلیل لازم است نوزادان از نظر سطح بالای بیلی روبین، به ویژه اگر در معرض خطر هستند مورد بررسی قرار گرفته و درمان به سرعت آغاز شود.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]