علت فلج صورت و راه های درمان آن
فلج صورت، مشکل در حرکت بخشی از صورت است و می تواند یک علامت جدی باشد. معمولا فلج صورت یک طرف صورت را درگیر می کند. ممکن است فقط قسمت بالایی یا پایینی صورت را درگیر کند. به ندرت هر دو طرف را تحت تأثیر قرار می دهد. علائم شامل تکلم نامفهوم، جاری شدن آب دهان، خشکی چشم و غیره است. فلج صورت، یک وضعیت اورژانسی پزشکی است، زیرا سکته مغزی (انسداد جریان خون یا خونریزی در مغز) یکی از علل اصلی آن است. این مقاله، علل فلج صورت، علائم، روش های تشخیصی و درمان را مورد بحث قرار می دهد. از این رو، شما را به خواندن ادامه این مطلب دعوت می کنیم.
فلج صورت، از دست دادن حرکات صورت به دلیل آسیب عصبی است. در این عارضه، به نظر می رسد که عضلات صورت افتاده یا ضعیف شده است. ممکن است در یک یا هر دو طرف صورت رخ دهد. علل شایع فلج صورت عبارتند از:
فلج صورت می تواند به طور ناگهانی مثلاً در مورد فلج بل یا به تدریج در طی چند ماه مانند تومور سر یا گردن، رخ دهد. بسته به علت، فلج صورت ممکن است برای مدت کوتاه یا طولانی مدت ادامه یابد.
فلج صورت می تواند شامل ضعف نسبی (پارزیس) یا ضعف کامل (پلژی) باشد. فلج یک طرف صورت به عنوان همی فاسیال اسپاسم نیز توصیف می شود. علائم فلج صورت می تواند شامل یکی از موارد زیر باشد:
اگر عصب حسی صورت (عصب سه قلو) یا مناطقی از مغز که حس صورت را کنترل می کند، تحت تأثیر قرار گیرد، گاهی اوقات احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، درد یا از دست دادن حس می تواند با فلج صورت همراه باشد.
علل زیادی برای فلج صورت وجود دارد. این می تواند ناشی از آسیب مغزی یا آسیب عصبی باشد. برخی از بیماری هایی که باعث فلج صورت می شوند، موقتی و به راحتی قابل درمان هستند، در حالی که برخی دیگر جدی و حتی تهدید کننده زندگی هستند. هرگز نباید این مشکل را نادیده بگیرید و در صورت بروز علائم باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. مواردی را که معمولاً منجر به فلج صورت می شوند، شامل:
سکته مغزی، آسیب مغزی است که به دلیل خون رسانی ناکافی به ناحیه ای از مغز اتفاق می افتد. سکته مغزی می تواند باعث فلج شدن یک طرف صورت یا بدن شود. هنگامی که سکته مغزی باعث فلج صورت می شود، ممکن است علائم مرتبط دیگری مانند دوبینی، سرگیجه و مشکلات تعادلی یا فلج یک طرف بدن را ایجاد کند. بسته به ناحیه آسیب مغزی، این عارضه می تواند در همان سمت یا سمت مخالف ناحیه فلج شده بدن باشد. فلج صورت ناشی از سکته مغزی معمولاً دائمی است، اما با گذشت زمان و با فیزیوتراپی می تواند بهبود پیدا کند.
فلج بل باعث فلج یک طرف صورت می شود. اعتقاد بر این است که این بیماری ناشی از التهاب است، اما اغلب علت شناخته شده ای ندارد. فلج بل خطرناک نیست، اما باید علل جدی تری را قبل از انجام این تشخیص رد کرد. این وضعیت معمولاً طی چند هفته خود به خود شروع به بهبود می کند، اما بهبود کامل ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد. درمان با استروئیدهای خوراکی ممکن است رفع فلج بل را تسریع کند. اگر پلک نمی تواند بسته شود، ممکن است یک چسب چشم برای جلوگیری از آسیب قرنیه (آسیب به سطح چشم) توصیه شود.
عصب صورت که به عنوان عصب جمجمه ای نیز شناخته می شود، حرکت صورت را کنترل می کند. ممکن است در اثر ضربه آسیب ببیند. گاهی اوقات آسیب به بافت نرم صورت ممکن است باعث تورم در اطراف عصب شود که می تواند منجر به ضعف موقت صورت شود تا زمانی که تورم از بین برود. ضعف صورت در اثر ضربه به عصب صورت با شاخه های خاص عصب صورت که آسیب دیده اند، مطابقت دارد. انتظار می رود آسیبی که عصب را قطع می کند، باعث فلج دائمی صورت شود.
چندین بیماری دیگر می تواند باعث فلج صورت شود یا ممکن است باعث شود که صورت افتاده به نظر برسد، از جمله:
اگر ضعف در صورت را تجربه کنید، پزشک از شما یک تاریخچه پزشکی می گیرد و جزئیات مربوط به علائم، زمان و سابقه پزشکی گذشته شما را می پرسد. شما یک معاینه فیزیکی خواهید داشت که شامل بررسی درجه حرارت و علائم حیاتی شما می شود. در طول معاینه عصبی، پزشک بررسی می کند که آیا پیشانی شما از یک طرف یا هر دو طرف فلج شده است یا خیر. این یک جنبه حیاتی در ارزیابی فلج صورت است. هنگامی که این مشکل به دلیل سکته مغزی ایجاد می شود، تنها یک طرف پیشانی فلج است. ولی هنگامی که فلج صورت به دلیل آسیب عصبی ایجاد می شود، هر دو طرف پیشانی فلج هستند. سایر آزمایشاتی که ممکن است نیاز باشد، عبارتند از:
فلج صورت ممکن است موقت یا دائمی باشد. تیم جراحی پلاستیک صورت بهترین درمان را بر اساس مدت زمان وجود فلج، علت و اینکه فلج کامل یا فلج ناقص یا جزئی بوده است، تعیین می کند. از جمله گزینه های درمانی می توان اشاره کرد به:
جراحی فلج صورت را جراحی بازسازی صورت نیز می نامند. جراح پلاستیک صورت می تواند از تمام یا قسمت هایی از ماهیچه ها، اعصاب یا هر دو قسمت های دیگر بدن برای بازگرداندن حرکت به نیمه پایینی صورت استفاده کند. به دلیل اهمیت تحرک صورت در ایجاد حالات چهره قابل تشخیص و برقراری ارتباط با دیگران، رسیدگی به فلج صورت به ویژه در کودکان، بیش از یک دغدغه زیبایی است.
هنگامی که عصب صورت آسیب می بیند، روشی وجود دارد که در طی آن ممکن است بتوان عملکرد عصبی از دست رفته را با انتقال عصب دیگر به آن ناحیه به عضلات صورت (عصب مجدد) بازگرداند. به عنوان مثال، شاخه ای از عصب مسئول جویدن، می تواند آزاد شود و به یک یا چند شاخه از عصب صورت متصل شود. اگر این کار به سرعت پس از آسیب انجام شود، معمولاً موفقیت آمیز است. اگر عملکرد عصبی از بین برود، با گذشت زمان، عضلات صورت ضعیف شده و تحلیل می روند. وقتی یک سال یا بیشتر بگذرد، ممکن است فرصت عصب‌دهی مجدد عضلات صورت از بین برود. حتی اگر این اتفاق بیفتد، گزینه هایی برای بازگرداندن حرکت و بیان به صورت وجود دارد.
عضله تمپورال و تاندون در صورت قرار دارند. هدف این عضله، کمک به جویدن است. جراح پلاستیک می تواند این ساختارها را به موقعیت دیگری منتقل کند، یک عمل نسبتاً ساده است که کمتر از یک ساعت طول می کشد. این تکنیک در رفع افتادگی صورت و یا دهان بسیار مؤثر است. می تواند تقارن صورت را بازگرداند، جاری شدن آب دهان را کاهش دهد و حتی به بیمار اجازه دهد دوباره لبخند بزند. منتها یکی از ایرادات این روش این است که فرد برای لبخند زدن باید دندان ها را به هم فشار دهد که این نیاز به تمرین دارد. ولی با گذشت زمان، اکثر بیماران می توانند لبخندی تقریباً بدون دردسر داشته باشند. اگرچه خطر مشکل در جویدن پس از این جراحی وجود دارد، اما این خطر حداقل است.
عضله گراسیلیس، در قسمت داخلی ران قرار دارد. بخش کوچکی از این عضله که فلپ نامیده می شود، همراه با عصب و منبع خون مربوط به آن (شریان و ورید)، می تواند جایگزین ماهیچه های صورت شود که به فرد اجازه لبخند زدن را می دهد. جراح با استفاده از تکنیک های بسیار تخصصی میکروسرجری، شریان و ورید عضله گراسیلیس را پیوند زده و آنها را به شریان و ورید مربوطه در ناحیه سر و گردن متصل می کند. این اتصال برای عضله برای زنده ماندن در محیط جدید خود در صورت، حیاتی است.
ماهیچه های قوی تری در ساق پا وجود دارد که عملکرد مشابه عضله گراسیلیس را انجام می دهد، بنابراین حتی پس از اینکه جراح این عضله را برای استفاده در صورت فرد برداشته است، فرد احتمالاً پس از انجام این عضله هیچ مشکل طولانی مدتی در حرکت یا راه رفتن نخواهد داشت. اگرچه پیوند گراسیلیس بیشتر طول می کشد، زیرا شامل دو عمل جراحی و دو روز بستری در بیمارستان است، اما مزایای خاصی نسبت به روش T3 دارد. لبخند ایجاد شده توسط پیوند گراسیلیس نیازی به فشردن دندان ها ندارد و ظاهری طبیعی تر دارد و کل صورت نه فقط گوشه دهان را درگیر می کند.
عضلات برای عملکرد به اعصاب نیاز دارند و بنابراین انتقال عضله مانند انتقال گراسیلیس به دو عمل جراحی جداگانه نیاز دارد. اولین روش شامل حرکت دادن عصب به ناحیه صورت است. پس از بهبودی این جراحی، جراح می‌تواند روش دوم یعنی پیوند خود عضله گراسیلیس را انجام دهد. جراح چندین گزینه مختلف برای پیوند عصب برای تسهیل حرکت و احساس عضله پیوند شده و توانمندسازی آن برای کار در محل جدید خود دارد که شامل:
از آنجایی که این پیوند عصبی از روی صورت از سمت ناحیه طبیعی صورت به سمت ناحیه فلج شده عبور می کند، به آن پیوند عصب متقاطع صورت یا CFNG می گویند. در این روش، از دو مرحله جراحی استفاده می شود:
ماهیچه ماستر، یکی از ماهیچه هایی است که به افراد در جویدن کمک می کند. یکی از تار های عصبی که این عضله را به حرکت در می آورد، می تواند برای تقویت عضله گراسیلیس تغییر مسیر دهد. عصب ماستر، یک عصب قوی است که در حین جراحی به راحتی قابل دسترسی است.
عصب هیپوگلوسال، نیمی از زبان را حرکت می دهد و جراح می تواند بخشی از این عصب را حرکت دهد تا عضله گراسیلیس منتقل شده را تقویت کند. مانند عصب ماستریک، عصب هیپوگلوسال نیز یک عصب بسیار قوی است که دسترسی به آن در جراحی نسبتاً آسان است. افرادی که تحت این روش قرار می گیرند، خطر ضعیفی در زبان دارند که می تواند منجر به مشکل در صحبت کردن و خوردن شود. برخی از افراد ممکن است هنگام حرکت زبان، مانند هنگام غذا خوردن، دچار انقباض ناخواسته صورت شوند. تمرین و ورزش نیز برای هماهنگ کردن حرکت زبان برای ایجاد لبخند لازم است.
فلج صورت می تواند ترسناک و ناتوان کننده باشد. دریافت فوری مراقبت های پزشکی برای فلج صورت بسیار مهم است. تشخیص و درمان سریع می تواند نتیجه را بهبود بخشد. ممکن است به توانبخشی نیاز داشته باشید، مانند گفتار درمانی و بلع درمانی تا بتوانید با خیال راحت بجوید، غذا بخورید و به طور مؤثر ارتباط برقرار کنید.
علائم اولیه فلج صورت ممکن است شامل از دست دادن چین در قسمت پایین گونه، آبریزش از آب دهان یا خشکی چشم باشد. گاهی اوقات، ضعف صورت آشکار است و ممکن است یک طرف صورت افتاده به نظر برسد.
پونکسیون کمری، تصویربرداری از مغز، آزمایش خون، تست تنش، الکترومیوگرافی (EMG) یا مطالعه هدایت عصبی (NCV).
جراحی و انتقالات عصبی
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.
