بیماری نکروز آواسکولار چیست؟ | معرفی، تشخیص و درمان

مقدمه

بیماری نکروز آواسکولار (AVN) که ممکن است آن را تحت عنوان استئونکروز هم بشناسید، به عنوان یک بیماری استخوانی شناخته می شود. نکروز عبارت است از مرگ سلول های یک بافت بدن که به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد. نکروز آواسکولار نیز به معنای مرگ سلول های استخوانی در اثر کاهش یا قطع جریان خون به سلول های استخوانی است. یکی از مهم ترین عوارض ناشی از بیماری نکروز آواسکولار ایجاد درد مفاصل مخصوصا در ناحیه لگن است.

بیماری استئونکروز عمدتا در اثر یک آسیب به وجود می آید. این آسیب می تواند از نوشیدن الکل زیاد یا مصرف داروهایی نظیر کورتیکواستروئیدها ناشی شود. بیماری استئونکروز قادر است شکل ظاهری استخوان ها و مفاصل را تغییر دهد. در واقع، وقتی فرد به بیماری نکروز آواسکولار مبتلا می شود، فضای بین مفاصل دچار فروپاشی خواهد شد. در نهایت، استخوان ها شکل طبیعی خود را از دست داده و از شکل صاف خود فاصله می گیرند. از سوی دیگر، ممکن است افراد مبتلا به استئونکروز در نهایت به استئوآرتریت مبتلا شوند. در بسیاری از موارد افراد برای درمان مشکل AVN خود نیاز به جراحی تعویض مفصل خواهند داشت.

علائم بیماری نکروز آواسکولار چیست؟

بیماری نکروز آواسکولار در هر یک از مفاصل و استخوان های بدن می تواند ایجاد شود. با این حال، شایع ترین نوع بیماری نکروز آواسکولار در ناحیه استخوان لگن اتفاق می افتد. البته، برای بسیاری از افراد نیز مفصل زانو با این بیماری درگیر می شود. از جمله استخوان های بدن که ممکن است با اختلال استئونکروز درگیر شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شانه
• مچ دست
• مچ پا
• دست ها
• پاها

در بسیاری از موارد، مراحل اولیه بیماری نکروز آواسکولار هیچ گونه علائم ظاهری در فرد ایجاد نمی کند. در واقع، با شروع مرگ سلول های استخوانی، بیماری بدون ایجاد نشانه ظاهری در فرد شکل گرفته و به مرور زمان پیشرفت می کند. اما با پیشرفت بیماری ممکن است علایم زیر در وی ظاهر شوند:

• ایجاد درد خفیف یا شدید در ناحیه مفصل آسیب دیده

• بروز درد در ناحیه کشاله ران که ممکن است تا زانو هم منتشر شود

• ایجاد درد در ناحیه لگن یا زانو به هنگام وارد شدن فشار به این ناحیه

• محدود شدن دامنه حرکت مفصل آسیب دیده در اثر درد شدید

گاهی ممکن است شدت درد ناشی از بیماری نکروز آواسکولار از ایجاد شکستگی های کوچک در استخوان ها به وجود آید. این شکستگی ها که عمدتا با نام ریز شکستگی شناخته می شوند، به تدریج گسترش می یابند و در نهایت، منجر به فروپاشی استخوان خواهند شد. گاهی هم تجمع شکستگی ها باعث شکستگی مفصل و یا آرتریت خواهد شد.

برای افرادی که به بیماری استئونکروز مبتلا می شوند علائم اولیه در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود. معمولا زمان پیشرفت بیماری در افراد مختلف، از چند ماه تا بیش از یک سال متغیر خواهد بود. آنچه اهمیت دارد این است که علائم بیماری نکروز آواسکولار ممکن است در دو طرف بدن ظاهر شوند.

در صورتی که بیماری نکروز آواسکولار در استخوان فک فرد شکل بگیرد، ایجاد درد یا چرک و یا هر دو در این استخوان اجتناب ناپذیر خواهد بود.

علل بروز بیماری نکروز آواسکولار چیست؟

اصلی ترین علت بیماری نکروز آواسکولار کاهش و یا توقف جریان خون به استخوان مورد نظر است. در واقع، گاهی ممکن است به دلایل مختلف، آسیب هایی در بدن ایجاد شوند که گردش خون به استخوان را کند یا متوقف می سازند. در چنین شرایطی فرد با خطر بیماری نکروز آواسکولار مواجه می شود. از دیگر فاکتورهایی که ممکن است در بروز این بیماری موثر باشند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف بیش از حد الکل
• کشیدن سیگار
• مصرف مقدار بیش از حد داروهایی نظیر کورتیکواستروئیدها برای مدت زمان طولانی (داروهایی نظیر پردنیزون یا کورتیزون می توانند مقدار لیپیدها در خون را افزایش دهند و از این طریق شریان های خون را مسدود نمایند)
• وجود سابقه بیماری های معروف در دوران کودکی

در هر حال، در بسیاری از موارد نمی توان علت دقیق ایجاد اختلال در جریان خون به استخوان را مشخص کرد. گاهی ممکن است بیماری AVN در افراد سالم بروز کند. در چنین شرایطی نیز معمولا نمی توان دلیل مشخصی برای آن در نظر گرفت. ایجاد بیماری استئونکروز به صورت خود به خود در مفصل زانو را اسپانک می نامند.

غیر از علل رایجی که پیش از این به آن ها اشاره کردیم، وجود برخی عوامل دیگر نیز ممکن است منجر به ایجاد نکروز آواسکولار گردند.

از جمله عوامل غیر شایع موثر در ایجاد این بیماری می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• وجود بیماری فشار زدایی یا بیماری کیسون که طی آن نیتروژن به سرعت در خون آزاد می شود
• مصرف بیس فسفات هایی که عمدتا برای درمان سرطان استخوان به کار می روند
• شیمی درمانی و پرتودرمانی
• کلسترول بالا و افزایش سطح تری گلیسیرید خون
• عفونت اچ آی وی
• بیماری لوپوس
• سابقه پیوند اعضا مخصوصا پیوند کلیه
• کم خونی داسی شکل و سایر اختلالات خونی

یکی از مهم ترین نکاتی که در ابتلا به بیماری نکروز آواسکولار باید در نظر گرفته شود این است که مردان بیش از زنان به این بیماری مبتلا می شوند. مگر در مواقعی که علت بروز استئونکروز یک آسیب یا لوپوس باشد. افرادی که به بیماری استئونکروز مبتلا می شوند عمدتا در بازه سنی ۳۰ تا ۶۰ سال هستند. با این حال، ابتلا به استئونکروز در هر زمان و سنی می تواند اتفاق بیفتد.

تشخیص بیماری نکروز آواسکولار چگونه انجام می شود؟

در مراحل اولیه بیماری نکروز آواسکولار فرد ممکن است با یک درد استخوانی محدود به صورت موضعی در ناحیه کوچکی از بدن روبرو شود. در چنین شرایطی معمولا پزشک، برای تشخیص بیماری AVN را اقدام می کند. برای تشخیص دقیق لازم است فرد برخی تصویربرداری های تشخیصی را انجام دهد. در ادامه به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.

تصویربرداری اشعه ایکس

اولین گام در تشخیص بیماری AVN تصویربرداری با اشعه ایکس است. معمولا در مراحل اولیه بیماری تصویر اشعه ایکس کاملا طبیعی به نظر می رسد. اما این نوع تصویربرداری برای مراحل پیشرفته بیماری مناسب خواهد بود.

انجام اسکن ام آر آی (MRI)

تصویربرداری ام آر آی جزئیات بیشتری را برای پزشک مشخص می کند. این نوع تصویربرداری در تشخیص مراحل اولیه بیماری نکروز آواسکولار نیز مناسب خواهد بود. تصویر ام آر آی می تواند میزان آسیب دیدگی استخوان را نیز مشخص کند.

تصویربرداری سی تی اسکن

اگر پزشک بخواهد یک تصویر سه بعدی از استخوان داشته باشد، بهتر است از سی تی اسکن استفاده کند. اما لازم است بدانید که تصویربرداری سی تی اسکن نسبت به اسکن ام آر آی حساسیت کمتری دارد.

اسکن استخوان که تحت عنوان اسکن استخوان هسته ای نیز شناخته می شود

برای افرادی که در تصویربرداری و اشعه ایکس، وضعیتی طبیعی داشته و فاکتور خطری نشان ندهند، پزشک انجام اسکن استخوان را توصیه می کند. برای انجام اسکن استخوان اپراتور باید از یک ماده رادیواکتیو بی ضرر استفاده کند. تزریق این ماده کمک می کند تا پزشک بتواند بافت های داخلی استخوان را به طور دقیق بررسی نماید. این روش تصویربرداری کمک می کند تا در نهایت استخوانی که تحت تاثیر بیماری نکروز آواسکولار قرار گرفته است، تشخیص داده شود.

انجام آزمایش های عملکردی استخوان

گاهی نتیجه حاصل از تصویربرداری اشعه ایکس، ام آر آی و یا حتی اسکن های استخوانی، کاملا طبیعی است. با این حال، پزشک همچنان به وجود بیماری AVN مشکوک است. در این گونه شرایط، اندازه گیری فشار داخل استخوان که معمولا از طریق جراحی انجام می گیرد، زمینه تشخیص دقیق تر آن را فراهم می آورد.

برای افرادی که با مشکل استئونکروز در فک روبرو می شوند، دندانپزشکان با معاینه و مشاهده استخوان های دهان می تواند این بیماری را تشخیص دهند.

بیماری نکروز آواسکولار چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری نکروز آواسکولار به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. برخی از عوامل موثر در درمان این بیماری عبارتند از:

• سن بیمار
• علت بروز نکروز آواسکولار
• میزان آسیب دیدگی استخوان ها
• مقدار پیشرفت بیماری

در بسیاری از موارد درمان بیماری نکروز آواسکولار باید به صورت ادامه دار پیگیری شود. همچنین با پیشرفت بیماری ممکن است لازم باشد در روش درمان آن اصلاحاتی اعمال گردد. برای مثال، در مراحل اولیه بیماری استئونکروز، معمولا مراقبت های غیرجراحی برای کاهش درد مفید هستند. اما در حالت های بسیار پیشرفته بیماری AVN لازم است بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد.

اهداف اصلی که در درمان بیماری AVN دنبال می شوند عبارتند از:

• درمان علت بیماری نکروز آواسکولار
• کاهش درد
• بهبود عملکرد مفصل آسیب دیده
• پیشگیری از پیشرفت و آسیب های وارد به مفصل و جلوگیری از فروپاشی آن
• حفاظت از استخوان و مفصل

درمان بیماری نکروز آواسکولار در فک

برای درمان بیماری AVN در استخوان فک معمولا نیازی به انجام جراحی نیست. از جمله درمان هایی که می توان برای درمان نکروز آواسکولار فک به کار برد شامل موارد زیر می شود:

• برداشتن بافت های مرده
• مصرف داروهای آنتی بیوتیک
• استفاده از دهانشویه های دارویی

درمان بیماری نکروز آواسکولار در ناحیه کوچکی از استخوان

برای افرادی که در یکی از استخوان های بدن خود دچار بیماری نکروز آواسکولار شده اند، استفاده از روش های درمانی زیر می تواند وضعیت بیمار را بهبود بخشد:

• مصرف داروهای ضد درد مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
• استفاده از وسایل حمایت گر به هنگام راه رفتن مانند عصا برای کاهش خطر شکستگی های کوچک یا ریز شکستگی ها
• محدود کردن فعالیت هایی که ممکن است به مفصل آسیب دیده فشار وارد کنند مانند راه رفتن
• انجام برخی تمرینات برای افزایش دامنه حرکتی در ناحیه مفصل آسیب دیده
• مصرف داروهایی که به بهبود جریان خون کمک می کنند مانند داروهای کاهش دهنده کلسترول

گاهی لازم است بیمار مبتلا به استئونکروز برخی داروهای بیس فسفات را مصرف نماید تا از فروپاشی استخوان در ناحیه لگن یا زانو جلوگیری شود. مصرف این داروها می تواند بیماری را بهبود بخشیده و حتی به درمان پوکی استخوان نیز کمک کند.

در مواردی که درمان های اولیه برای نکروز آواسکولار مناسب نیست چه باید کرد؟

گاهی مراقبت های اولیه و استفاده از درمان های ساده نمی توانند وضعیت بیمار مبتلا به AVN را بهبود ببخشد. در چنین شرایطی، وضعیت مفصل یا استخوان حادتر شده و درد بیمار تشدید می گردد. برای پیشگیری از پیشرفت بیشتر بیماری و فروپاشی استخوان ها لازم است بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد. برای جراحی معمولا پزشک یک یا چند گزینه را با بیمار در میان می گذارد.

جراحی نکروز آواسکولار ؛ رفع فشار وارد بر هسته استخوان

برای این جراحی لازم است پزشک یک یا چند حفره ایجاد کند تا استخوان آسیب دیده را ترمیم نماید. هدف اصلی جراحی استخوان مبتلا به نکروز آواسکولار، کاهش فشار وارد هسته استخوان و مفصل و ایجاد مسیرهایی برای عروق خونی جدید است، تا جریان خون به استخوان و مفصل بهبود پیدا کند.

چنانچه بیماری نکروز آواسکولار در اسرع وقت تشخیص داده شود، جراحی می تواند از فروپاشی استخوان و آرتریت جلوگیری به عمل آورد. جراحی زود هنگام و درمان به موقع کمک می کند تا فرد نیازی به جراحی های پیچیده تر نظیر تعویض لگن نداشته باشد.

پس از انجام جراحی تا زمان بهبود کامل استخوان و برقراری مجدد گردش خون، لازم است بیمار از یک وسیله حمایتگر نظیر عصا یا واکر استفاده کند. بهبودی فرد در چنین شرایطی معمولا چند ماه طول می کشد. در عوض، در بیشتر افراد پس از طی کردن دوران نقاهت درد کاملا برطرف خواهد شد.

جراحی نکروز آواسکولار ؛ پیوند استخوان

یکی از روش های جراحی برای درمان بیماری نکروز آواسکولار، استفاده از روش پیوند استخوان است. طی روش پیوند استخوان یک تکه کوچک از استخوان سالم از بخش دیگری از بدن جدا شده و جایگزین بافت استخوانی مرده می شود. البته در این گونه موارد بیمار می تواند از استخوان اهدایی و یا مصنوعی نیز استفاده کند. در هر حال، در اثر انجام جراحی پیوند استخوان، جریان خون بهبود پیدا کرده و عملکرد مفصل بهتر خواهد شد. چنانچه همراه با پیوند استخوان، رگ های خونی نیز پیوند بخورد، روش جراحی را روش پیوند استخوان عروقی می گویند.

جراحی نکروز آواسکولار ؛ پیوند استخوان نازک نی

پیوند استخوان نازک نی، نوع خاصی از پیوند استخوان است که برای درمان بیماری نکروز آواسکولار در لگن به کار برده می شود. طی این روش جراحی، جراح باید استخوان کوچک پا را که فیبولا نامیده می شود به همراه شریان و ورید آن خارج سازد. سپس این استخوان باید به محل آسیب دیده ای که از قبل در آن حفره ایجاد شده، پیوند بخورد. در نهایت، جراح باید رگ های خونی را متصل کند.

جراحی نکروز آواسکولار ؛ روش استئوتومی

استئوتومی روش دیگر جراحی است که طی آن جراح استخوان مرده را خارج کرده و استخوان سالم را جابجا می کند. این کار باعث کاهش فشار و استرس وارد برای مفصل شده و عملکرد آن را بهبود خواهد داد. معمولا دوران نقاهت برای روش های مختلف جراحی به چندین ماه هم می رسد.

درمان بیماری نکروز آواسکولار در شرایطی که استخوان ها فرو ریخته و یا از بین رفته اند

گاهی پیشرفت بیماری نکروز آواسکولار چنان شدید است که عملا استخوان های فرد فرو ریخته و یا از بین می رود. برای کاهش درد و اصلاح وضعیت استخوان ها (لگن یا زانو) لازم است جراح از یک استخوان مصنوعی استفاده نماید. این جراحی که عمدتا با نام تعویض کامل مفصل ران یا آرتروپلاستی نامیده می شود، در ۹۰ تا ۹۵ درصد از افراد نتیجه رضایت بخشی ارائه خواهد داد. نتیجه اصلی حاصل از عمل جراحی تعویض مفصل ران کاهش درد و نهایتا استفاده کامل از مفصل خواهد بود

سوالات متداول

چگونه می توان از ابتلا به بیماری نکروز آواسکولار پیشگیری نمود؟

بهترین کار، اجتناب از انجام اعمالی است که می تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. پیشگیری از مصرف سیگار و عدم نوشیدن الکل از جمله این اقدامات محسوب می شوند. همچنین، مسواک زدن و مراجعه منظم به دندانپزشک می تواند از ابتلا به بیماری AVN در فک پیشگیری به عمل آورد.

آیا درمان نکروز آواسکولار دائمی است؟

در بسیاری از موارد، افراد پس از جراحی و درمان بیماری AVN می توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند. البته محدود کردن برخی فعالیت ها و توجه به توصیه های پزشک برای محافظت از مفصل آسیب دیده اهمیت فراوانی دارد. انجام فیزیوتراپی نیز به کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی کمک خواهد کرد.

کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان

به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.